Η επίδραση των μαθησιακών δυσκολιών στη ζωή του παιδιού

Πριν δύο μέρες ξεκινήσαμε να εξηγούμε για τις Μαθησιακές Δυσκολίες σε γονείς και εκπαιδευτικούς συνεχίζουμε λοιπόν ολοκληρώνοντας λίγο πιο κάτω (Τζένη Βαμβακά)

     Μολονότι στην περίπτωση των μαθησιακών δυσκολιών οι ειδικοί επικεντρώνονται συνήθως στα προβλήματα που σχετίζονται με τα σχολικά επιτεύγματα του παιδιού, στην πραγματικότητα τα άτομα αυτά πλήττονται σε όλες τις πλευρές της καθημερινής τους ζωής, όπως οι παρακάτω:

 - Οι σχέσεις με συνομηλίκους (έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, προβληματική επικοινωνία, αλληλεπίδραση, προβλήματα στη δημιουργία & διατήρηση των σχέσεων)

 - Οι σχέσεις με τα μέλη της οικογένειας (Ιδιαίτερα στρεσσογόνα εμπειρία για τους γονείς. Κατηγορούνται από τους εκπαιδευτικούς σαν "υπερπροστατευτικοί και υπερβολικοί στις αντιδράσεις τους". Η επιτρεπτικότητα-αυστηρότητα συχνή αιτία προστριβών ανάμεσα στο ζευγάρι. Η δυσκολία - άρνηση- των γονέων να δεχτούν ότι το παιδί τους έχει κάποια δυσχέρεια συχνά τους οδηγεί στο να αναζητήσουν τον ειδικό που θα τους διαβεβαιώσει πως το παιδί είναι φυσιολογικό. Ζητώντας απαντήσεις στα "γιατί" που τους βασανίζουν συχνά θυμώνουν ή νιώθουν ενοχές.

     Ο θυμός στρέφεται εναντίον των εκπαιδευτικών, η ενοχή μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, ή στην ανάγκη να υπεραναπληρώσουν το χαμένο έδαφος "δίνοντας όλο τον εαυτό τους" στο παιδί, ενισχύοντας όμως έτσι την εξάρτηση και παθητικοποίηση του παιδιού. Έτσι δημιουργείται ένας κύκλος συμπεριφοράς: όσο πιο πολύ εξαρτάται το παιδί από τούς γονείς, τόσο πιο πολύ οι γονείς αισθάνονται την ανάγκη να κάνουν πράγματα για το παιδί, και όσο ο γονιός κάνει πράγματα αντί να τα κάνει το παιδί, αυτό γίνεται ακόμα πιο εξαρτημένο από τους γονείς του. Δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα αδέρφια: ανησυχούν μήπως είναι "κολλητικό", κάποια νιώθουν ανακούφιση που δεν έχουν το πρόβλημα και μετά νιώθουν ενοχές για τις σκέψεις τους, θυμώνουν για την "ιδιαίτερη" μεταχείριση που απολαμβάνουν τα αδερφάκια τους με τη μαθησιακή δυσκολία, μερικά προσβάλλονται και ενοχλούνται από τη συμπεριφορά του αδερφού ή της αδερφής τους)

- Η αυτοεικόνα και η αυτοπεποίθηση στην ικανότητά τους να χειρισθούν καθημερινές καταστάσεις

- Η ικανότητα τους στα σπορ, το χορό (λόγω περιορισμένης λεπτής ή/και αδράς κινητικότητας και οπτικο-κινητικού συντονισμού

- Η συναισθηματική τους προσαρμογή (συναισθηματικά & συμπεριφορικά προβλήματα):

- Αντίδραση αποφυγής (σαν τρόπος αντιμετώπισης του άγχους που συνοδεύει τις αρνητικές εμπειρίες και ματαιώσεις)

- Παλινδρόμηση σε πρώιμα στάδια της ανάπτυξης (ανώριμη, "μωρουδίστικη" συμπεριφορά)

- Ανάπτυξη φοβικών αντιδράσεων (σχολική άρνηση, φοβία προς ένα συμμαθητή, κ.λ.π.)

- Σωματικά παράπονα (στομαχόπονοι, κράμπες, πονοκέφαλοι, διάρροια, συχνή ενούρηση)

- Υποχονδριακές αντιδράσεις (εντεινόμενη πεποίθηση ότι κάτι δεν πάει καλά με το σώμα μου)

- Παρανοϊκές ιδέες (προβάλλει το παιδί τα δικά του συναισθήματα και σκέψεις σε άλλους: δασκάλους, συμμαθητές, βιβλία, θρανία, τα πάντα συνωμοτούν εναντίον του)

- Η χρήση της διάγνωσης σαν δικαιολογία για παθητική στάση στα προβλήματα (π.χ. "δεν λειτουργεί καλά το μυαλό μου και δεν μπορώ να το διαβάσω..")

- Κατάθλιψη (όταν το παιδί δεν καταφέρνει να αναπτύξει άλλου είδους άμυνες. Μπορεί να εκδηλωθεί ως ευερεθιστότητα και επιθετικότητα, αυτο-καταστροφικές ή αυτοκτονικές τάσεις, αυστηρή αυτοκριτική, αυτοτιμωρία, απόσυρση)

- Χαμηλή αυτοεικόνα

- Παθητικότητα-επιθετικότητα (ως ένας τρόπος να χειρισθεί το παιδί τον θυμό του: π.χ. το παιδί παίζει με τα ρούχα του μέχρι να ο γονιός να εξοργιστεί μαζί του. Τότε τον κοιτάει με απορία και του λεει: "γιατί θύμωσες , δεν έκανα τίποτα")

- Παθητικότητα-εξάρτηση (Η αρχική αποφυγή αποτυχιών και δυσάρεστων συναισθημάτων από το παιδί γίνεται τρόπος ζωής. Αποφεύγει να παίρνει πρωτοβουλίες και να συμμετέχει, σε παιχνίδια, σχέσεις, μαθήματα, συζητήσεις, κ.λ.π.)

- Κάνει τον "Κλόουν" (είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να ελέγξει το παιδί τα συναισθήματα ανικανότητας που το διακατέχουν και να μεταμφιέσει την έλλειψη αυτοπεποίθησης και την μελαγχολία του. Κάνοντας τον κλόουν είναι σαν να λεει: "εσείς μπορείτε να με κοροϊδεύετε, αλλά στην πραγματικότητα εγώ διάλεξα να κάνω τον κλόουν!"

- Ανεξέλεγκτη παρορμητικότητα (κυρίως σε παιδιά που συνδυάζουν μαθησιακές δυσκολίες με σύνδρομο ελλειμματική προσοχής-παρορμητικότητας. Συνήθως δρουν χωρίς να σκεφτούν. Μπορεί να κλέψουν, να βρέξουν το κρεβάτι τους, να ανάβουν φωτιές, να τρώνε ασταμάτητα)

- Στην εφηβεία, πολλά από αυτά τα παιδιά, εάν δεν βοηθηθούν μπορεί να γίνουν παραβάτες του νόμου, ή/και να αποβάλλονται από το σχολείο (εναντιωματική-αντικοινωνική συμπεριφορά).

Μαθητές με προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου

Στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης οι δυσκολίες που

αντιμετωπίζουν οι μαθητές, αφορούν κυρίως διαταραχές στο γραπτό και προφορικό λόγο.

Οι μαθητές που παρουσιάζουν δυσκολία στην ορθογραφία μπορούν, μέσα από εξατομικευμένες μεθόδους αντιμετώπισης της δυσορθογραφίας, να βελτιωθούν σε σημαντικό βαθμό. Ενδεικτικά και επιγραμματικά κάποιες τέτοιες μέθοδοι είναι οι εξής:

− Διδασκαλία βασισμένη σε κανόνες και στη γενίκευσή τους

− Μέθοδοι μίμησης ορθογραφίας ενός προτύπου

− Ανάκληση ορθογραφικών κανόνων με την απαραίτητη πίστωση χρόνου

− Διαμεσολάβηση των συμμαθητών και αλληλοδιδασκαλία

Θέματα Διαχείρισης Προβλημάτων Σχολικής Τάξης

− Δημιουργία καταλόγων με πάγιες ή μεταβαλλόμενες λίστες λέξεων

− Χρήση της μεθόδου «Αντίγραψε – κάλυψε – σύγκρινε»

− Ετεροδιόρθωση/ Αυτοδιόρθωση

− Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή

− Αυτοερωτήσεις (ανάπτυξη μεταγνωστικών στρατηγικών)

    Οι Τεχνικές Ορθογραφίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός είναι:

− Κατάλογος σχετικών μεταξύ τους λέξεων

− Ατομικό λεξικό

− Πολυαισθητηριακή τεχνική εκμάθησης της ορθογραφίας

− Τεχνική του «βρεγμένου σπόγγου» (Παντελιάδου, 2000)

− Τεχνική της κατασκευής λέξεων/ ετυμολογία

− Δυναμικός κατάλογος

− Κατάλογος των συχνότερα χρησιμοποιούμενων λέξεων

Μια άλλη δυσκολία με την οποία έρχονται αντιμέτωποι οι μαθητές με διαταραχές στο γραπτό λόγο είναι η ανάπτυξη και κατανόηση του λεξιλογίου. Οι στρατηγικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός για την αντιμετώπισή της συνίστανται στο να:

− αναζητούν το ιδιαίτερο νόημα μιας καινούργιας λέξης

− επεκτείνουν τη χρήση της

− αναζητούν συνώνυμα

− διδάσκονται εκ των προτέρων οι σημαντικότερες λέξεις για την κατανόηση του κειμένου

− αναγνωρίζουν τις πολλαπλές σημασίες μιας λέξης με βάση το

περιεχόμενο

− ενσωματώνονται οι καινούργιες λέξεις με τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες λέξεις

− συνδέονται με την προϋπάρχουσα γνώση

− ζητάμε τη σημασία τους γραπτά και να συγκρίνουμε τις απαντήσεις.

   Τέλος, όσον αφορά την κατανόηση του κειμένου οι στρατηγικές που μπορεί να αναπτύξει ο εκπαιδευτικός είναι:

− η κατανόηση του σκοπού της ανάγνωσης

− η διατύπωση υποθέσεων και προβλέψεων

− η σύνδεση με προηγούμενες πληροφορίες

− η γραπτή παρουσίαση των βασικότερων σημείων

− η διαμόρφωση εννοιολογικών χαρτών/νοηματικών ιστών

− η δημιουργία αναλογιών και οπτικών εικόνων

− ο προσανατολισμός στις χρήσιμες πληροφορίες

− ο έλεγχος του βαθμού κατανόησης με τη χρήση αυτοερωτήσεων

− η αλληλεπίδραση με το κείμενο ή τον συγγραφέα

− η δημιουργία περίληψης

Συμπέρασμα

Ασφαλώς οποιαδήποτε παρέμβαση πρέπει να βρίσκει σύμφωνο το μαθητή, διαφορετικά ο εκπαιδευτικός θα έχει διαφορετικά αποτελέσματα από αυτά που προσδοκά. Εάν ο μαθητής δεν είναι πεπεισμένος για την αναγκαιότητα της εφαρμογής μιας στρατηγικής, είναι πιθανόν να νιώσει απογοήτευση, άγχος, να αναπτύξει αρνητική στάση απέναντι στη διδασκαλία και να αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητά της. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να διαταραχθούν οι σχέσεις του με τον εκπαιδευτικό και τους συμμαθητές του (Bain, 1991) και κατά συνέπεια να δημιουργηθεί κλίμα αποστροφής ή απαξίωσης για το ρόλο του σχολείου.

Που γίνεται η Διάγνωση στην Ελλάδα κι από ποιους;

    Στη χώρα μας η διάγνωση γινόταν συνήθως στα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα από τη διαγνωστική υπηρεσία ή από τα Κέντρο Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης στην έδρα κάθε νομού. Το ιατροπαιδαγωγικό κέντρο λειτουργεί συνήθως σε γενικά ή ειδικά νοσοκομεία όπως είναι το νοσοκομείο παίδων Αγία Σοφία και το παιδοψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής.

    Διάγνωση ακόμη μπορούσε να γίνει σε διαγνωστικά Συμβουλευτικά Κέντρα όπως είναι το Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και τα παραρτήματά του.

   Τα Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ), παλαιότερα ονομαζόμενα "Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης" (ΚΔΑΥ) λειτουργούν στις έδρες των νομών και περιφερειών, ως αποκεντρωμένες δημόσιες υπηρεσίες, τα οποία υπάγονται απευθείας στον Υπουργό Παιδείας.

   Σκοπός των ΚΕΔΔΥ είναι η προσφορά υπηρεσιών διάγνωσης, αξιολόγησης και υποστήριξης των μαθητών και κυρίως εκείνων, που έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και υποστήριξης, πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης των εκπαιδευτικών, των γονέων και της κοινωνίας.

   Επίσης θεωρούμε ότι πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να μην παραβιάζεται η αρχή της επιμέλειας και να μην υποκαθίσταται η γονική υπευθυνότητα με την παροχή ουσιαστικής βοήθειας και υποστήριξης στους γονείς, ώστε να εξασφαλιστεί η απαραίτητη συναίνεσή τους στις αποφάσεις για το εκπαιδευτικό μέλλον του παιδιού τους.

    Με τα τελευταία όμως γεγονότα της υποστελέχωσης του ειδικού προσωπικού και όλων των ειδικοτήτων των ΚΕΔΔΥ, εξαιτίας πολιτικών συντεχνιών  του ΥΠΑΙΘ μία σημαντική υποστηρικτική δομή προς τους μαθητές με αναπηρία ή  και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες βήμα βήμα είναι υπό κατάργηση.     

    Χωρίς να προβλέπεται η δημιουργία αντίστοιχων δομών Ειδικής Αγωγής, που θα καλύψουν τις ανάγκες για αξιολόγηση, ένταξη και υποστήριξη των μαθητών αυτών.

Προκύπτουν λοιπόν τα εξής ερωτήματα...

   Ποια θα είναι η μέριμνα για τους χιλιάδες μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, οι οποίοι έχουν αξιολογηθεί και έχουν ενταχθεί σε κατάλληλες εκπαιδευτικές δομές;

   Πού θα απευθύνονται οι γονείς των παιδιών με δυσκολίες μάθησης αν δεν υπάρχουν υποστηρικτικές δομές όπως είναι τα ΚΕΔΔΥ;

   Υπάρχει σχέδιο για την επόμενη μέρα όσον αφορά στην ανίχνευση, στη διάγνωση, στην υποστήριξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και των οικογενειών τους;  

Πιστεύω τώρα που άλλαξε η κυβέρνηση μαζί της θα αλλάξουν πολλά και θα βρεθούν λύσεις σε διάφορα προβλήματα - με την συμμετοχή μας πάντα - ώστε να αλλάξει αυτή η υποβάθμιση της Ειδικής Εκπαίδευσης.