Τι είναι Bullying
και πως αντιμετωπίζεται;
Γράφει η Τζένη Βαμβακά
Πρέπει να σκεφτούμε τι πρέπει
να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε τα τραγικά αποτελέσματα που φέρνει στη ζωή
μας και στη ζωή των παιδιών μας ο εκφοβισμός το λεγόμενο bullying στο σχολείο,
στο Πανεπιστήμιο, στην καθημερινότητα μας ελπίζοντας ότι θα είναι το
τελευταίο συμβάν ο τραγικός θάνατος του Βαγγέλη.
Τι είναι Bullying και πως
αντιμετωπίζεται;
Τι είναι το Bullying (εκφοβισμός);
To bullying (εκφοβισμός) είναι
μία επιθετική συμπεριφορά – σωματική, λεκτική, ψυχολογική ή και κοινωνική – που
εκδηλώνεται σκόπιμα, απρόκλητα και επαναλαμβανόμενα, στο σχολείο, στον
εργασιακό χώρο, ακόμη και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σκοπός της είναι η
επιβολή, και η πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου στο άτομο (ή ομάδα ατόμων)
που την υφίσταται.
Σωματικός εκφοβισμός είναι τα
χτυπήματα, τα σπρωξίματα, οι κλωτσιές κλπ. Λεκτικός εκφοβισμός είναι η
κοροϊδία, οι διακρίσεις, τα σεξουαλικά σχόλια κοκ. Κοινωνικός εκφοβισμός είναι
η διάδοση φημών, η καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, η απομόνωση από την
ομάδα κλπ. Επίσης υπάρχει ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου, ηλεκτρονικού
ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο κοκ.
Στη συμπεριφορά του bullying
υπάρχει μια διαφορά ισχύος ανάμεσα σ’ αυτούς που την ασκούν και σ’ αυτούς που
την υφίστανται. Δεν πρόκειται για μια διαμάχη που χρειάζεται επίλυση. Όλη η
εξουσία είναι στο άτομο ή στην ομάδα που την ασκεί. Τα άτομα που εκφοβίζουν
τους άλλους, δείχνουν απέχθεια και περιφρόνηση σ’ αυτούς που προσπαθούν να
βλάψουν. Πιστεύουν ότι μέσα απ’ αυτή τη συμπεριφορά γίνονται πιο σημαντικοί.
Το bullying δεν
είναι φυσιολογική συμπεριφορά.
Πως εξηγείται η
συμπεριφορά του bullying;
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους
οποίους κάποιος εκφοβίζει τους άλλους. Μπορεί, για παράδειγμα, να έχει υποστεί
ο ίδιος εκφοβισμό και να εκτονώνει κατά κάποιο τρόπο το θυμό του εκφοβίζοντας
άλλους. Ή μπορεί μέσα απ’ αυτό να νιώθει ανώτερος απ’ τους άλλους, να
αισθάνεται ότι έχει ισχύ και εξουσία. Ίσως ακόμη να το κάνει για να τραβήξει
την προσοχή, πιστεύοντας ότι θα γίνει δημοφιλής ή ότι θα τον βοηθήσει να
ενταχθεί σε κάποια παρέα.
Οι άνθρωποι που ασκούν εκφοβισμό,
συχνά είναι οι ίδιοι τρομοκρατημένοι για κάτι και έτσι προσπαθούν να τρομοκρατήσουν
τους άλλους για να κρύψουν τα συναισθήματά τους ή παρενοχλούν άλλους για να μην
τους παρενοχλήσουν πρώτα εκείνους. Είναι δυστυχείς και «ξεσπούν» τη δυστυχία
τους στους άλλους. Συνήθως δεν νιώθουν υπευθυνότητα για τις πράξεις τους και
συχνά έχουν την ανάγκη να ελέγχουν τους άλλους και να κερδίζουν πάντα. Μπορεί
να ζηλεύουν τα άτομα που παρενοχλούν. Δεν μπορούν να κατανοήσουν και να
αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων. Είναι όμως πολύ καλοί παρατηρητές της
ανθρώπινης συμπεριφοράς και πάντα επιλέγουν ως θύματα, εκείνους που ξέρουν ότι
είναι πιο αδύναμοι απ’ αυτούς και μπορούν να τους κερδίσουν. Χρησιμοποιούν τη
«διαφορετικότητα» για να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους και να κάνουν τα
θύματά τους να νιώσουν άσχημα. Όμως το αληθινό πρόβλημα δεν είναι η
«διαφορετικότητα» του θύματος αλλά ο ίδιος ο θύτης που νιώθει φόβο, ζήλεια,
θυμό, φθόνο, ανασφάλεια, δυστυχία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η
διαφορετικότητά μας είναι που μας κάνει ξεχωριστούς και μοναδικούς. Θα πρέπει
να είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας και να μην επιτρέπουμε σε άτομα που μας
εκφοβίζουν να μας καταβάλλουν.
Όσοι ασκούν εκφοβισμό χρειάζονται
τη βοήθεια ειδικού. Αν δεν αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, συνήθως καταλήγουν να
έχουν μπλεξίματα με το νόμο. Μέχρι την ηλικία των 24, εξήντα τοις εκατό των ατόμων
που ασκούσαν εκφοβισμό στην παιδική τους ηλικία, έχουν τουλάχιστον μία ποινική
καταδίκη. Όσοι συνεχίζουν αυτή τη συμπεριφορά ως ενήλικες, εμφανίζουν και πολλά
άλλα προβλήματα όπως αλκοολισμό, διαταραχές αντικοινωνικής προσωπικότητας και
ανάγκη ψυχολογικής παρακολούθησης.
Η καλύτερη άμυνα απέναντι σε
άτομα που ασκούν εκφοβισμό είναι να σου αρέσει ο εαυτός σου, να έχεις
αυτοπεποίθηση και να μη μοιάζεις με θύμα. Δεν είναι αποτελεσματικό να
προσπαθείς να ανταποδίδεις τον εκφοβισμό. Αν είσαι ανήλικος και χρειάζεσαι
βοήθεια, ζήτησέ την από έναν ενήλικα που εμπιστεύεσαι. Είναι δύσκολο να λύσεις
τέτοια προβλήματα μόνος σου.
Γιατί διαλέγουν να εκφοβίσουν
εμένα;
Αν δέχεσαι τέτοια συμπεριφορά
εκφοβισμού, χρειάζεται να γνωρίζεις ότι δεν φταις εσύ. Μπορεί να σου λένε
άσχημα πράγματα για να σε πληγώσουν, π.χ. ότι είσαι άσχημος ή χαζός. Ή να
χλευάζουν το παρουσιαστικό σου, τα μαλλιά σου, το φύλο σου, το χρώμα του
δέρματός σου, το σώμα σου, τη φυλή σου, τη θρησκεία σου. Στην πραγματικότητα,
δεν θα πρέπει να αισθάνεσαι άσχημα γι’ αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σου,
αλλά να είσαι περήφανος γιατί αυτά είναι που σε κάνουν ιδιαίτερο και μοναδικό
στον κόσμο. Μην επιτρέπεις σ’ αυτά τα άτομα να σε κάνουν να νιώσεις άσχημα για
τον εαυτό σου, γιατί αυτό επιδιώκουν ώστε να αποκτήσουν εξουσία και έλεγχο πάνω
σου.
Τι μπορώ να κάνω
για να αντιμετωπίσω κάποιον που με εκφοβίζει;
● Μην το κρατάς μυστικό. Πες το
σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεσαι και ζήτησε τη βοήθειά του. Μπορεί να είναι
ο γονιός σου, ένας δάσκαλος, ο διευθυντής του σχολείου, ο προπονητής σου.
● Όταν δέχεσαι τέτοια
συμπεριφορά, μείνε ήρεμος. Προσπάθησε να μη δείξεις θυμό ή φόβο. Τα άτομα που
ασκούν εκφοβισμό αποζητούν την αντίδρασή του θύματος. Τους αρέσει να βλέπουν
ότι σε αναστατώνουν. Αν δεν αντιδράς όπως περιμένουν, μπορεί να βαρεθούν και να
σταματήσουν.
● Αγνόησε αυτούς που σε
εκφοβίζουν. Όσο δεν νιώθεις άσχημα μ’ αυτά που σου κάνουν ή σου λένε, τόσο τους
αποδυναμώνεις.
● Γίνε μέλος μιας ομάδας. Έτσι θα
κάνεις νέους φίλους και θα έχεις μεγαλύτερη υποστήριξη.
● Μην αντεπιτίθεσαι. Είναι
επικίνδυνο για σένα και συνήθως κάνει τα πράγματα χειρότερα. Μείνε κοντά σε
άλλους, προστάτεψε τον εαυτό σου και ζήτα βοήθεια από έναν ενήλικα.
● Προσπάθησε να αποφεύγεις
καταστάσεις όπου μπορεί να είσαι εκτεθειμένος σε εκφοβισμό. Για παράδειγμα,
απέφυγε περιοχές του σχολείου όπου δεν υπάρχουν πολλοί μαθητές ή δάσκαλοι. Μην
μένεις μόνος στις τουαλέτες ή στα αποδυτήρια. Κάθισε κοντά στον οδηγό του
σχολικού λεωφορείου. Μην φέρνεις ακριβά αντικείμενα ή πολλά χρήματα στο
σχολείο. Κάθισε μαζί με άλλους φίλους στο φαγητό. Μείνε κοντά στους φίλους σου
ή στο δάσκαλό σου στα σχολικά διαλείμματα.
Πώς μπορούμε να
αντιδράσουμε εμείς ως γονείς ή ως εκπαιδευτικοί ;
Αν και όταν αντιληφθούμε, ότι ένα
παιδί είναι θύμα εκφοβισμού και βίας από συμμαθητές του στο σχολείο, πρέπει να
αποφύγουμε παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν πιο
ψύχραιμα την κατάσταση.
Τι πρέπει να κάνουμε:
- να συζητήσουμε αναλυτικά με το
παιδί για τα γεγονότα και τις συμπεριφορές, που το ενοχλούν,
- να το διαβεβαιώσουμε ότι «δε
φέρει καμία ευθύνη το ίδιο για ό,τι συνέβη»,{ δεν συμφωνώ . ίσως καλύτερα να το
ευχαριστήσουμε και να το επιβραβεύσουμε που είχε το θάρρος και μίλησε στους
γονείς του για αυτό που του συνέβη}
- να του υπενθυμίσετε ότι είμαστε
κοντά του, προκειμένου να το φροντίσουμε και να το διαφυλάξουμε από επόμενους
κινδύνους,
- να του εμπνεύσουμε το αίσθημα,
ότι μπορεί και πρέπει να αντιδράσει, να μη σιωπά, ώστε να εμποδίσει την
επανάληψη τέτοιων συμπεριφορών,
- να προτείνουμε στο παιδί
πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και {να
συζητήσουμε μαζί του ή ακόμη κάνοντας και role playing προκειμένου να
μπεί στη διαδικασία να σκεφτεί και το ίδιο διάφορα σενάρια αντιμετώπισης
μελλοντικά ανάλογων καταστάσεων
- να ζητήσουμε τη συμβουλευτική
καθοδήγηση από ειδικό ψυχικής υγείας, αν η κατάσταση κρίνεται εξαιρετικά
κρίσιμη.
